یا بحرالمعالی

·       هرم نیازها

تامین نیازهای روان شناختی کودکان می تواند تاثیر مهمی را در نوع یادگیری کودکان و همچنین بالا بردن اعتماد به نفس در آن ها داشته باشد. یکی از مهم ترین روان شناسانی که در  رابطه با نیازهای افراد در سنین مختلف صحبت کرده است، آبراهام مزلو است. از نگاه وی، انسان ها 5 طبقه نیاز ذاتی و ضروری دارند که تامین آن ها، هم منجر به یادگیری می شود و هم اعتماد به نفس افراد را بالا می برد. 3 طبقه اول نیازهای مزلو مربوط به دوران قبل از دبستان و زیر 7 سالگی است. این نیازها به ترتیب زیر است:

1.      نیازهای زیستی یا فیزیولوژیک ( غذا، آب، مسکن، پوشاک)

2.      نیاز به ایمنی (وجود نظم و ثبات در زندگی)

3.      نیاز به تعلق داشتن (عشق و محبت)

4.      نیاز به عزت نفس (احترام از جانب خود و دیگران)

5.      نیاز به خودشکوفایی

تامین این نیازها در یادگیری کودکان و بالا بردن اعتماد به نفسشان بسیار اهمیت دارد.

§       نیازهای جسمانی

نیازهای فیزیولوژیک که شامل آب، غذا، هوا و مسکن است، از طریق غذا و آب خوردن، مسکن و محیط زندگی مناسب، پوشاک مناسب و محبت پدر و مادر تامین می شود. والدین باید به این نیازهای کودکان حداقل تا حدود 3 سالگی بدون درنگ پاسخ بدهند. اگر کودک گرسنه یا تشنه است، این نیازش باید بلافاصله تامین گردد؛ اگر لباسش را کثیف کرده باید تعویض شود. کم کم از حدود 3 سالگی با فاصله های زمانی بسیار کوتاه، آموزش صبر را باید به کودکان شروع کنیم. تامین این نیاز منجر به شکل گیری امنیت در فرزندان می شود.

§       نیاز به امنیت

تامین نیاز به استقلال در کودکان باید از حدود 4 الی 5 سالگی در کودکان با حفظ چهارچوب معین ایجاد شود. مهم ترین نیاز ها از بدو تولد تا 7 سالگی کودکان، شامل نیازهای جسمانی، نیاز به امنیت و نیاز به محبت است.

نیاز به امنیت یعنی دور بودن از خطر. هنگامی که کودکان مطمئن شوند از طرف افراد یا محیط اطراف خود خطری آنان را تهدید نمی کند، احساس راحتی می کنند و به جست وجو در محیط می پردازند. مزلو اعتقاد دارد که آزادی کامل و سهل گیری، در کودکان ایجاد اضطراب می کند. پس تا حدی برنامه ریزی و ایجاد نظم و محدودیت در کارهای کودکان مفید است. کودک متوجه می شود دنیای محل زندگی اش، دنیای امنی است و کسانی هستند که او را دوست داشته باشند. پس در این حالت، زمینه تامین نیاز بعدی یعنی نیاز به محبت فراهم می شود.

§       نیاز به محبت

سومین نیاز، نیاز به احساس تعلق پذیری و عشق و محبت است، یعنی پذیرفته شده از سوی دیگران و دوست داشته شدن. این احساس به کودک کمک می کند تا به یادگیری بپردازد و اعتماد به نفس و عزت نفس بالایی را داشته باشد. بعضی از کودکان نمی توانند باور کنند که دیگران آنها را دوست دارند و در این زمینه شک می کنند. به همین جهت ممکن است رفتارهای نامناسب نشان دهند و خود را به بزرگترها بچسبانند. این کودکان برای برطرف کردن خواسته های خود کارهای نامطلوب انجام می دهند.

والدین نیز باید به گونه ای رفتار کنند که احساس امنیت و دوست داشتن را در کودکان ایجاد کنند. زیرا کودکی که احساس اضطراب و نگرانی و طرد شدن را داشته باشد، نمی تواند آرام در جایی باشد و به یادگیری بپردازد و خودش را هم دوست داشته باشد، پس به عنوان یک فرد ناتوان رشد می کند.

§       نیاز به استقلال

یکی از مهم ترین نیازهایی که یک کودک می تواند داشته باشد، نیاز به استقلال و مستقل بودن است. والدین باید با حفظ یک چهارچوب و ساختار مشخص، به فرزندانشان استقلال بدهند. یکی از راهکارهای آن می تواند این باشد که از کودکتان بخواهید برای رفتن به مهمانی از بین 4 دست لباسی که شما انتخاب کرده اید، می تواند یکی  را انتخاب کند. یا اینکه برای نهار 3 غذا به او پیشنهاد بدهید و بخواهید که یک نوع آن را برای نهار یا شام انتخاب کند. این گونه کودک متوجه استقلال و مشورت گیری از او، می شود. این نیاز را باید از حدود 4 الی 5 سالگی تامین کرد.

·       وابستگی خود را پذیرش کنید

پذیرش وضعیت نامطلوب، نخستین گام ترک یک عادت ناپسند است؛ بیش از پیش بر رفتارهای اینترنتی خود توجه نمایید و آن ها را زیر سوال ببرید. مثلا از خود پرسش کنید، دیدن لایک دیگران چه حس مثبتی را در من برانگیخته می کند؟ علت اصلی تجربه این حس چیست؟ آیا حضور فعال من الزامی است؟ عدم حضور من در فضای مجازی، چه مشکلاتی را ایجاد و یا آن را حل می کند؟ آیا لزومی دارد که من همه اخبار و پیام ها را بخوانم؟ و…

به طور حتم آگاهی و شناخت صحیح از رفتارهای نامطلوب، می تواند انگیزه ای قوی را برای ترک آنها در شما ایجاد کند. از سوی دیگر، مواجهه و رویارویی مستقیم با افکار وسواسی تحمیل کننده برای حضور در این فضاها را نیز، باید با خود تمرین کنید. هرگز اجازه ندهید اضطراب و استرس شدید باعث شود دوباره بدون برنامه ریزی به استفاده افراطی از این تکنولوژی روی آورید. هم چنین، مدام در حال تلقین این مهم به خود باشید که می توانید زندگی خود را تغییر دهید و از وابستگی های کاذب رهایی یابید. باید به حقیقت بپذیرید که اطلاعات و تکنولوژی برای پیشرفت شما هستند و هرگز اجازه ندارند با تحت محاصره قرار دادن تمام زندگی تان، شما  را از واقعیت قابل زیست دنیای حقیقی دور کنند.

·       هدف مند شوید

تلفن همراهتان را تنها در زمان های خاص و به مدت بسیار کوتاهی چک کنید و آنلاین بودنتان را هدف مند سازید و تنها از آن دسته وب سایت ها، آپ ها و شبکه های اجتماعی دیدن بفرمایید که حضور در آن الزامی است. شایسته است برای یادآوری زمان مورد نظر ماندن در اینترنت، زمان هشداری را در نظر بگیرید. اگرچه توصیه می کنیم برخی از آپ های شبکه اجتماعی که چندان کاربردی برایتان ندارند را از گوشی پاک کنید. چه بسا به این طریق، از یادآوری مکرر آنها برای لایک کردن نیز خلاص می شوید.

·       برنامه ریزی کنید

فهرستی از کارهایی که باید انجام دهید، فراهم کنید و خود را ملزم به انجام تک تک آنها سازید. به این ترتیب می توانید به گونه ای مثمر ثمر بهره وری تان را افزایش دهید و اتلاف وقتتان را به حداقل برسانید. هم چنین سعی کنید هر روز کار جالب، مفرح و هیجان انگیزی را انجام دهید کارهایی را که حضور در عالم مجازی، اجازه انجامشان را نمی داد.

وقتی پروردگار متعال برنامه زندگی انسان ها را منظم و پایه های دین را فراهم کرد و به انبیا وحی کرد و آن ها به امت ها رساندند، یک مانع بزرگی سر راه پیاده کردن این وحی پیدا شد، آن مانع بزرگ هوا پرستی مردم بود. مردم علاقه دارند آزاد باشند، هر کاری دلشان خواست بکنند و لذا این مانع بزرگی برای پیاده شدن حرف خدا در این جامعه بود و در نتیجه عده کمی از افراد گوش به حرف خدا دادند.

·       دو عامل عمده ترک گناه

پروردگار متعال برای آسان شدن اطاعت از فرمان خودش دو چیز به مردم ارائه کرد؛ یکی اینکه خدا حاضر و ناظر بر اعمال شماست، اگر مردم در همین نقطه به باور میرسیدند، دیگر گناه نمی کردند، چون گناهکار اگر باور داشته باشد  گناهش را خدا می بیند، چون ایمان دارد این باور او را به ترک گناه دعوت میکند. دوم؛ باور کردن اینکه بعد از مرگ، خدا مرده ها زنده میکند و به حساب کارشان رسیدگی می کند. خدا می پرسد گوش به حرف دادی یا نه؟ اگر گوش داده بود به بهشت می رود و اگر نداده بود به جهنم. خداوند بزرگ این دو عامل بزرگ را برای بازدارندگی از معصیت در اختیار مردم قرار داد. بازدارندگی عامل اول ضعیف تر از دومی بود یعنی مردم حضور پروردگار متعال را چون خداوند ماده نیست، خوب ادراک نمی کنند، این خیلی اثر نکرد، اما دومی مؤثرتر است چون از جنس خود آدم ها است.‌‌‌ داستان اصحاب کهف هم برای همین بود که خدا می خواست این‌ها را یکی از دلایل وجود معاد جسمانی قرار دهد، که مردم باور کنند که خدا می‌تواند بعد از مردن انسان‌ها، آن‌ها را زنده کند، به دلیل اینکه اصحاب کهف را میراندیم سپس زنده‌شان کردیم معاد جسمانی ممکن است.

بنابراین مسئله معاد جسمانی، بزرگترین عاملی است که آدم می‌تواند از آن استفاده کند و گناه را ترک کند و مخالفت فرمان خدا را نکند. بنابراین آدم‌ها اگر معاد را قبول کنند بیشتر به ترک گناه مبادرت می‌ورزند،اما مسئله حضور پروردگار که او را نه دیده‌اند و نه لمس کرده‌اند و قوای پنچگانه نیز به هیچ وجهی به آن راه ندارد، بلکه فقط عقل است که می‌تواند آن را بیابد، وانگهی عقل هم وقتی گرفتار تدبیر د امور ماده می شود، اول چیزی که فراموش می‌کند ذات اقدس پروردگار متعال است. وقتی کار تمام می‌شود و می‌میرد، تازه به هوش می‌آید.

·       عمل کردن به قرآن راه نجات

اگر قرآن روی طاقچه باشد اثری نمی‌کند، مثل مریضی که نرود دارویش را بردارد و بخورد،بگذارد همان‌جا باشد، اثر نمی‌کند. اگر من نماز خواندم اثر می‌کند. اگر گناه پیش آمد ترک کردم، اثر می‌کند، ایمان بالا می‌رود،اما اگر گناه کردم آن هم به ندرت کم می‌شود تا گاهی به سطح کفر می‌رسد. بنابراین اگر بخواهیم اثر قرآن در جامعه ظهور پیدا کند منوط و مشروط به عمل کردن به دستورات خداست. از این جهت در تمام آیات قرآن شگردهایی بیان می‌شود که من راحت‌تر بتوانم گناه را ترک کنم.

·       اطاعت فرمان الهی، برنامه تکامل انسان

وقتی فرمان خدا به انسان می‌رسد یک دوراهی تشکیل می‌شود که یکی راه آن، اطاعت فرمان خداست، که مثلا وقتی می‌گوید نماز بخوان، آن راه تشکیل می‌شود، اگر من اطاعت کردم آن اثر ظاهر می‌شود. اگر مخالفت کردم ظاهر نمی‌شود. قرآن کریم شش هزار و خورده‌ای آیه دارد، تقریبا همه اینها مال این است که وقتی فرمان رسید و دوراهی تشکیل شد، من جانب اطاعت فرمان را بر معصیت ترجیح دهم. نفس اماره آزادی‌ خواه است، می‌خواهد بگیرد بخوابد. نه می‌خواهد روزه بگیرد، نه می‌خواهد نماز بخواند، اما تقوی باعث می‌شود که من جانب اطاعت فرمان خدا را ترجیح بدهم و بگویم چشم، لذا اینقدر مسئله چشم گفتن به فرمان خدا مهم است. همین یک آیه کافی است که ما بفهمیم راه زندگی انسان از اول بلوغ تا آخر عمر چیست؟ می‌گوید:«اَلَم اَعهَد اِلَیکُم یا بَنی آدَمَ اَن لا تَعبُدُ الشِّیطان»، «اِنَّ الشَّیطانَ لَکُم عَدُوُّ فَاتَّخُذوهُ عَدُوّاً» پس گوش به حرف شیطان ندهیم چکار کنیم؟! «اَن اَعبُدونی»، گوش به حرف من خدا بدهید که، «هذا صِراطٌ مُستَقیم»، صراط مستقیم که راه همه انسان‌هاست در زندگی با همین آیه تفسیر می‌شود. اطاعت فرمان یعنی صراط مستقیم.هر کسی گوش به فرمان خدا داد، واجب را انجام داد، حرام را ترک کرد، وارد صراط مستقیم است. اگر انجام نداد، از صراط خارج است. چپ و راست صراط مستقیم هم جنگل حیوانات است، همه چیز در آن است.اما در صراط مستقیم هیچ چیز مضری وجود ندارد، فقط آدم های خوب و کارهای خوب است. بنابراین سراینکه امروز و دیروز و تا مدت زیادی از آینده آثار قرآن در جامعه دیده نمی‌شود این است که دستورات قرآن پیاده نمی‌شود.

(آیة الله خوشوقت)  

پیکرت مانند تسبیحی است که از هم وا شده

تیغ و تیر و نیزه روی بیت بیتت جا شده

طعنه و زخم زبان قد تو را خم کرده است

قد تو حالا شبیه مادرم زهرا شده …

آن قدر روی تنت شمشیر و نیزه تاخته…

قد تو رعنای من، رعناتر از طوبی شده

مادری پهلو شکسته رو به رویت آمده

کوچه، سیلی، میخ در معنا شده

واژه های بر زبانم کمتر از حد تواند

برکهٔ شعرم به شوق نام تو دریا شده